کلید مینیاتوری یا فیوز برق چیست؟(انواع+ کاربرد+ راهنمای خرید)

کلید مینیاتوری یا به اختصار MCB یکی از تجهیزات الکتریکی حیاتی است که برای حفاظت از مدارهای الکتریکی در برابر اضافه بار و اتصال کوتاه استفاده می‌شود. این کلیدها در واقع نوعی قطع کننده جریان برق هستند که با تشخیص جریان غیرمجاز (مانند اتصال کوتاه یا اضافه بار)، به سرعت مدار را قطع کرده و از آسیب به تجهیزات و خطرات احتمالی (مانند آتش‌سوزی یا برق گرفتگی) جلوگیری می‌کنند. کلید مینیاتوری نقش مهمی در تأمین امنیت سیستم برق‌کشی ساختمان‌ها و تابلوهای برق صنعتی ایفا می‌کند. در گذشته از فیوزهای قدیمی برای این منظور استفاده می‌شد، اما امروزه به دلیل مزایای فراوان کلیدهای مینیاتوری، این کلیدها جایگزین فیوزها شده‌اند. کلیدهای مینیاتوری به طور گسترده در شبکه‌های برق فشار ضعیف استفاده می‌شوند. برای خرید کلید مینیاتوری مناسب، باید به نکاتی مانند آمپر، ولتاژ، قدرت قطع، برند، نوع کلید و تعداد پل توجه کرد. کلیدهای مینیاتوری به طور گسترده در شبکه‌های برق فشار ضعیف استفاده می‌شوند.

برخی از مزایای کلید مینیاتوری نسبت به فیوزهای قدیمی عبارتند از:

• قابلیت استفاده مجدد: برخلاف فیوزها که پس از سوختن باید تعویض شوند، کلیدهای مینیاتوری را می‌توان پس از قطع شدن، مجدداً به مدار بازگرداند.
• سرعت پاسخگویی بالا: کلیدهای مینیاتوری در مقایسه با فیوزها، سرعت پاسخگویی بالاتری در تشخیص و قطع جریان غیرمجاز دارند.
• دقت بالا: کلیدهای مینیاتوری در تشخیص جریان غیرمجاز، دقت بالاتری نسبت به فیوزها دارند.

انواع کلید مینیاتوری

کلیدهای مینیاتوری بر اساس ویژگی‌های مختلف به انواع گوناگونی تقسیم می‌شوند. در اینجا به برخی از مهم‌ترین دسته‌بندی‌های این کلیدها اشاره می‌کنیم:

1- انواع کلید مینیاتوری از نظر تعداد پل

کلیدهای مینیاتوری از نظر تعداد پل به انواع تک پل، دو پل، سه پل و چهار پل تقسیم می‌شوند. تعداد پل در واقع نشان دهنده تعداد فازهایی است که کلید می‌تواند قطع و وصل کند.

• کلید مینیاتوری تک پل: این کلیدها برای مدارهای تک فاز استفاده می‌شوند و فقط سیم فاز را قطع می‌کنند. کلیدهای تک پل در جریان‌های نامی مختلف از 2 تا 63 آمپر تولید می‌شوند و برای حفاظت مدارهای روشنایی و پریزهای معمولی استفاده می‌شوند.
• کلید مینیاتوری دو پل: این کلیدها هم فاز و هم نول را قطع می‌کنند و برای ایمنی بیشتر در مدارهای حساس به کار می‌روند. به عنوان مثال، در مدارهایی که با تجهیزات حساس الکترونیکی سر و کار دارند، استفاده از کلید دو پل توصیه می‌شود.
• کلید مینیاتوری سه پل: این کلیدها برای سیستم‌های سه فاز استفاده می‌شوند. کلید مینیاتوری سه فاز دارای سه پل یا سه ترمینال ورودی فاز می باشد.
• کلید مینیاتوری چهار پل: این کلیدها نیز برای سیستم‌های سه فاز استفاده می‌شوند و علاوه بر سه فاز، قابلیت محافظت از نول را نیز دارند.

2- انواع کلید مینیاتوری از نظر سرعت عملکرد

کلیدهای مینیاتوری از نظر سرعت عملکرد به دو دسته تندکار و کندکار تقسیم می‌شوند.

• کلید مینیاتوری تندکار: این کلیدها واکنش سریعی دارند و در زمان کوتاهی جریان برق را قطع می‌کنند. کلیدهای تندکار برای مدارهایی که نیاز به حفاظت سریع دارند، مانند مدارهای روشنایی و الکترونیکی، مناسب هستند.
• کلید مینیاتوری کندکار: واکنش این کلیدها کندتر است و جریان برق را با تأخیر قطع می‌کنند. کلیدهای کندکار برای مدارهایی که جریان راه‌اندازی بالایی دارند، مانند مدارهای موتوری، مناسب هستند.

3- انواع کلید مینیاتوری از نظر تیپ فیوز

کلیدهای مینیاتوری بر اساس تیپ فیوز به انواع B، C، D، K و Z تقسیم می‌شوند. هر تیپ، منحنی عملکرد متفاوتی دارد که نشان دهنده زمان قطع کلید در برابر جریان‌های مختلف است.

• کلید مینیاتوری تیپ B (تندکار): این کلیدها برای بارهای مقاومتی یا اجزای القایی بسیار کوچک، مورد استفاده قرار می‌گیرند. این کلیدها در جریان اضافه با بار بین 3 تا 5 برابر جریان نامی در یک زمان تعیین شده، مدار را قطع می‌کنند. به همین دلیل برای مصارف خانگی مناسب هستند. زمان واکنش این کلیدها بین 0.04 تا 13 ثانیه است.
• کلید مینیاتوری تیپ C (کندکار): این کلیدها در تاسیسات صنعتی و تجاری کاربرد دارند و وقتی جریانی با بار 5 تا 10 برابر جریان نامی از مدار عبور کند، برق را قطع می‌کنند. فیوزهای تیپ C برای لامپ‌های فلورسنت یا موتورهای کوچک کاربرد دارند. زمان واکنش این کلیدها بین 0.04 تا 5 ثانیه است.
• کلید مینیاتوری تیپ D (خیلی کندکار): زمان قطع برق با این کلیدها نسبت به سایر کلیدها بیشتر است و برای مصارف صنعتی ویژه مثل ترانسفورماتورها و تجهیزات جوشکاری صنعتی یا مولدهای اشعه ایکس استفاده می‌شود. این کلیدها وقتی جریانی با بار 10 تا 20 برابر جریان نامی از مدار عبور کند، جریان برق را قطع می‌کنند. زمان واکنش این کلیدها بین 0.04 تا 3 ثانیه است.
• کلید مینیاتوری تیپ K (قدرت): این کلیدها برای حفاظت مدارهای قدرتی، موتور و ترانسفورماتورها به کار برده می‌شود. کلید مینیاتوری تیپ K نسبت به سایر کلیدها در برابر جریانات اضافی حساسیت بیشتری دارد و سریع‌تر برق را قطع می‌کند. زمان واکنش این کلیدها کمتر از 0.1 ثانیه است.
• کلید مینیاتوری تیپ Z (بسیار حساس): این کلیدها در مدارهایی با حساسیت بسیار بالا کاربرد دارند و وقتی جریان عبوری از جریان نامی بیشتر باشد، سریعاً برق را قطع می‌کنند. زمان واکنش این کلیدها نیز کمتر از 0.1 ثانیه است.

کلید مینیاتوری جریان نشتی (محافظ جان)

کلید مینیاتوری جریان نشتی یا RCCB نوعی کلید مینیاتوری است که برای تشخیص و قطع جریان نشتی به زمین طراحی شده است. این کلید با مقایسه جریان رفت و برگشتی در مدار، در صورت وجود اختلاف (نشتی جریان)، مدار را قطع می‌کند. این ویژگی به ویژه در مواقعی که فرد در معرض برق‌گرفتگی قرار می‌گیرد، بسیار حیاتی است. کلید جریان نشتی در دو نوع RCCB و RCBO موجود است. کلید RCCB فقط جریان نشتی را تشخیص می‌دهد، در حالی که کلید RCBO علاوه بر جریان نشتی، در برابر اضافه بار و اتصال کوتاه نیز از مدار محافظت می‌کند.

کاربردهای کلید مینیاتوری

کلیدهای مینیاتوری کاربردهای فراوانی در مصارف خانگی و صنعتی دارند. در اینجا به برخی از مهم‌ترین کاربردهای این کلیدها اشاره می‌کنیم:

1- کاربرد کلید مینیاتوری تک فاز

کلیدهای مینیاتوری تک فاز در مدارهای تک فاز برای حفاظت از تجهیزات با توان پایین‌تر استفاده می‌شوند. برخی از کاربردهای کلید مینیاتوری تک فاز عبارتند از:

• حفاظت از مدارهای روشنایی
• حفاظت از پریزهای برق
• کنترل مدار فرمان تجهیزات برقی
• حفاظت از لوازم خانگی مانند یخچال، تلویزیون و ماشین لباسشویی

2- کاربرد کلید مینیاتوری سه فاز

کلیدهای مینیاتوری سه فاز برای حفاظت از سیستم‌های سه فاز استفاده می‌شوند. برخی از کاربردهای کلید مینیاتوری سه فاز عبارتند از:

• حفاظت از الکتروموتورهای سه فاز
• حفاظت از سیستم‌های تهویه مطبوع
• حفاظت از سیستم‌های توزیع برق سه فاز
• کنترل تابلوهای برق صنعتی

3- کاربرد کلید مینیاتوری در سایر موارد

کلیدهای مینیاتوری علاوه بر کاربردهای ذکر شده در بالا، در موارد زیر نیز استفاده می‌شوند:

•  سیستم‌های گرمایشی
• مدارهای جریان مستقیم (DC)
• مدارهای ترانسفورماتور
• مدارهای موتور الکتریکی
• مدارهای PLC
• حفاظت از قطعات نیمه‌هادی

4- کاربرد کلید مینیاتوری جریان نشتی

کلیدهای مینیاتوری جریان نشتی برای حفاظت از جان انسان‌ها و تجهیزات در برابر برق گرفتگی استفاده می‌شوند. برخی از کاربردهای کلید مینیاتوری جریان نشتی عبارتند از :

• حفاظت از افراد در برابر برق گرفتگی در محیط‌های مرطوب مانند حمام و آشپزخانه
• حفاظت از تجهیزات حساس الکترونیکی در برابر نشت جریان
• جلوگیری از آتش‌سوزی‌های ناشی از نشت جریان

راهنمای خرید کلید مینیاتوری

در هنگام خرید کلید مینیاتوری باید به نکات زیر توجه کنید:

• انتخاب آمپر مناسب: یکی از مهم‌ترین نکات در خرید کلید مینیاتوری، انتخاب آمپر مناسب است. آمپر کلید مینیاتوری باید با جریان مصرفی دستگاه‌ها و تجهیزات الکتریکی متناسب باشد. به طور کلی، بهتر است کلیدی انتخاب شود که یک رده از جریان مصرفی بالاتر باشد. به عنوان مثال، برای جریان مصرفی 16 آمپر، بهتر است از کلید مینیاتوری 20 آمپر استفاده شود.
• انتخاب ولتاژ مناسب: ولتاژ کلید مینیاتوری باید با ولتاژ شبکه برق متناسب باشد. همواره مقدار ولتاژ کلید مینیاتوری باید بیش از مقدار ولتاژ نامی برق در دسترس شما باشد. به عنوان مثال، اگر ولتاژ شبکه 220 ولت AC است، باید کلید مینیاتوری با ولتاژ 230 ولت یا بالاتر انتخاب شود.
• قدرت قطع: قدرت قطع کلید مینیاتوری به میزان جریانی اطلاق می‌شود که اگر در یک لحظه از کلید عبور کند، کلید می‌تواند آن را به طور ایمن قطع کند. قدرت قطع کلیدهای مینیاتوری معمولا بر حسب کیلوآمپر (kA) بیان می‌شود. هر چه میزان قدرت قطع بالاتر باشد، کلید در برابر جریان‌های اتصال کوتاه، حفاظت بهتری ارائه می‌دهد.
• در نظر گرفتن دمای محیط: دمای محیط می‌تواند بر عملکرد کلید مینیاتوری تأثیر بگذارد. با افزایش دمای محیط، جریان نامی کلید مینیاتوری کاهش می‌یابد. بنابراین در هنگام انتخاب کلید مینیاتوری، باید دمای محیط را نیز در نظر گرفت.
• نوع کلید: با توجه به نوع مدار و کاربرد مورد نظر، باید نوع کلید مینیاتوری (تک فاز، سه فاز، جریان نشتی) را انتخاب کنید.
• تعداد پل: تعداد پل کلید مینیاتوری باید با تعداد فازهای مدار متناسب باشد. به عنوان مثال، برای برق خانگی عمومی که تک فاز است و از یک خط نول و یک خط فاز تشکیل شده است، اگر نیازی به محافظت از خط نول نباشد، قطع کننده مدار تک قطب انتخاب می‌شود.
• تیپ کلید: با توجه به نوع بار (روشنایی، موتوری، صنعتی) باید تیپ کلید مینیاتوری (B، C، D، K، Z) را انتخاب کنید. برای مصارف روشنایی از تیپ B، مصارف عمومی و موتوری از تیپ C، مصارفی با جریان هجومی بالا (مانند ترانسفورماتور) تیپ D، مصارف پرقدرت تیپ K و برای مصارف بسیار حساس مانند لوازم الکترونیکی خاص و نیمه هادی ها از تیپ Z استفاده می کنیم.
• کیفیت ساخت: کلید مینیاتوری باید از مواد باکیفیت ساخته شده باشد و استانداردهای لازم را داشته باشد.
• مشخصات مصرف کننده: در انتخاب کلید مینیاتوری باید به مشخصات مصرف کننده‌های موجود توجه نمود که مواردی همچون: توان مصرف کننده، ولتاژ کار، نحوه ی سیم کشی و خاصیت اهمی و سلفی-خازنی تعیین کننده ی قدرت قطع، جریان نامی، ولتاژ کار، تیپ و تعداد پل کلید را شامل می شود.

نصب و راه‌اندازی کلید مینیاتوری

نصب کلید مینیاتوری باید توسط یک تکنسین برق متخصص انجام شود. اما به طور کلی مراحل نصب کلید مینیاتوری به شرح زیر است:

• قطع برق: قبل از هر کاری، برق اصلی را از کنتور قطع کنید.
• باز کردن جعبه فیوز: درپوش جعبه فیوز را باز کنید.
• نصب کلید مینیاتوری: کلید مینیاتوری را روی ریل DIN داخل جعبه فیوز نصب کنید.
• اتصال سیم‌ها: سیم‌های فاز و نول را به ترمینال‌های مربوطه در کلید مینیاتوری وصل کنید.
• فیوز پشتیبان: در صورت نیاز، فیوز پشتیبان را قبل از کلید مینیاتوری نصب کنید. فیوز پشتیبان برای حفاظت از کلید مینیاتوری در برابر جریان‌های اتصال کوتاه بالا استفاده می‌شود.
• بستن جعبه فیوز: درپوش جعبه فیوز را ببندید.
• وصل برق: برق اصلی را از کنتور وصل کنید.
• تست کلید: کلید مینیاتوری را تست کنید تا از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل کنید.

نکات ایمنی در استفاده از کلید مینیاتوری

• قبل از هرگونه نصب یا تعویض کلید، حتما کلید اصلی را قطع کنید.
• کلید مینیاتوری را در محیط‌های مرطوب، پر گرد و غبار یا دارای گازهای سمی نصب نکنید.
• از شینه یا باسبار برای ایجاد جامپر استفاده کنید.
• کلید مینیاتوری را روی ریل محکم نصب کنید.
• از سیم‌های با اندازه مناسب استفاده کنید.
• درجه حفاظت (IP) کلید مینیاتوری را در نظر بگیرید. درجه حفاظت نشان دهنده میزان مقاومت کلید در برابر نفوذ اجسام خارجی و آب است.
• در صورت بروز هرگونه مشکل در کلید مینیاتوری، با یک تکنسین برق متخصص تماس بگیرید.
• برای تست کلید مینیاتوری، می‌توانید از روش‌های بازرسی بصری، بازرسی مواد، عملکرد مکانیکی و بازرسی عملکرد استفاده کنید.

نتیجه‌گیری

فروشگاه برق و صنعت عالی، به عنوان بهترین مرکز فروش انواع تجهیزات برق صنعتی، ریسه‌های نوری برق و انواع سیم و کابل برق از برندهای معتبر، با عرضه محصولات باکیفیت و قیمت مناسب، رضایت مشتریان بسیاری را جلب کرده است. یکی از تجهیزات ضروری که در این فروشگاه عرضه می‌شود، کلید مینیاتوری است. این کلیدها که برای حفاظت از مدارهای الکتریکی در برابر اضافه بار و اتصال کوتاه استفاده می‌شوند، در انواع مختلف و با کاربردهای فراوان در مصارف خانگی و صنعتی موجود هستند. هنگام خرید کلید مینیاتوری، توجه به نکاتی مانند آمپر، ولتاژ، قدرت قطع، برند، نوع کلید و تعداد پل ضروری است. همچنین، نصب و راه‌اندازی این کلیدها باید توسط تکنسین برق متخصص انجام شود تا با رعایت نکات ایمنی، از خطرات احتمالی جلوگیری شود. انتخاب کلید مینیاتوری مناسب، نقشی حیاتی در عملکرد صحیح و ایمن مدارهای الکتریکی دارد و فروشگاه برق و صنعت عالی، با ارائه مشاوره‌های تخصصی و قیمت کلید مینیاتوری مناسب، شما را در این انتخاب یاری می‌کند.